Tomra: renderende belegging in circulariteit

Geen Nederlander die de naam herkent bij de alledaagse handeling waarbij statiegeldflessen in een speciale machine worden geworpen (vergeet niet de knop in te drukken voor het bonnetje!): Tomra. Het is een Noorse fabrikant van emballage-automaten, die er wereldwijd 75 duizend heeft geïnstalleerd in meer dan zestig landen. Ze verwerken jaarlijks 35 miljard drankverpakkingen.

Tomra is opgenomen in de beursgenoteerde ‘beleggingen in oplossingen’ die PGGM voor Pensioenfonds Zorg en Welzijn beheert: de onderneming levert een mooi financieel rendement op de ingelegde pensioen-euro’s en draagt concreet bij aan oplossingen voor het klimaatprobleem en milieuverontreiniging.

Immers: recycling van PET-flessen en glazen flessen ontlast het milieu en scheelt CO2. In de 4200 Tomra-automaten in Nederland gooien we jaarlijks ongeveer een miljard flessen (grotere plastic (PETi) flessen en bepaalde bierflesjes).

Indrukwekkende cijfers, maar we moeten ze in de juiste context plaatsen. Wereldwijd wordt
nog steeds zo’n 40 procent van alle plastic verpakkingen op vuilnisbelten gestort; 32 procent van alle plastic verpakkingen wordt helemaal niet ingezameld en komt in het milieu terecht.

Daarnaast verzamelt Tomra ‘slechts’ 2,2 procent in van de 1600 miljard drankverpakkingen die wereldwijd per jaar worden gebruikt (schatting Tomra). En weliswaar wordt recycling sterk gestimuleerd door statiegeldsystemen, toch belandt nog steeds het overgrote deel van alle drankverpakkingen (niet alleen plastic flessen, maar ook glazen flessen en kartonnen verpakkingen) als afval in het milieu of op vuilnisbelten. Dit komt omdat statiegeldsystemen nog niet wijd verbreid zijn en niet alle drankverpakkingen onder statiegeld vallen.

In Nederland is dat niet anders: wat onder statiegeld valt, wordt voor 95 procent gerecycled, maar kleine flesjes en ook blikjes zonder statiegeld eindigen nog steeds vaak als zwerfafval.

Toekomstig gebruik

De noodzaak om de enorme hoeveelheden verpakkingsplastic aan te pakken en om te buigen van hoofdzakelijk eenmalig, ‘lineair’ gebruik naar meermalig, ‘circulair’ gebruik wordt nog duidelijker als de ramingen voor het toekomstig gebruik van plastic in beschouwing worden genomen.

In 2014 werd 78 miljoen ton verpakkingsplastic geproduceerd. Dit zal verdubbelen in 2030 en bijna verviervoudigen in 2050 wanneer jaarlijks 318 miljoen ton verpakkingsplastic zal worden geproduceerd. Tegen die tijd bedraagt de productie van plastic 20 procent van de jaarlijkse olieconsumptie (6 procent in 2014) en is de ‘carbon footprint’ van plastic naar 15 procent gestegen van 1 procent in 2014.

Het zorgwekkende van deze cijfers is dat in 2014 slechts een luttele 2 procent van de 78 miljoen ton verpakkingsplastic volledig werd gerecycled. Eerder dit jaar besloot de Europese Unie dat lidstaten in 2025 verplicht worden om 90 procent van de eenmalig te gebruiken plastic flessen in te zamelen, bijvoorbeeld via een statiegeldsysteem. Dit maakt duidelijk hoeveel werk er te doen staat en dat Tomra wereldleider is in een structurele, lange termijngroei-industrie.

Sinds 2005 past Tomra haar sensor-gebaseerde technologie ook toe in nieuwe segmenten, zoals het inspecteren en sorteren van voedsel, de mijnbouw, en afvalverwerking. Tomra heeft 10.500 van deze sorteermachines geïnstalleerd in tachtig landen.

Inmiddels vertegenwoordigt dit onderdeel – Sorteeroplossingen – bijna de helft van de jaaromzet van Tomra. Bovendien maakt Tomra’s huidige sensor-gebaseerde technologie het mogelijk om objecten 360 graden te scannen: hiermee kunnen alle typen drankverpakkingen, maar ook andere objecten zoals batterijen worden geïnspecteerd, gesorteerd en verwerkt.

Tomra’s oplossingen in inzameling en sortering zorgen ervoor dat ieder jaar:

Voorkomen wordt dat 27 miljoen ton CO2 in de atmosfeer terecht komt;
35 miljard drankverpakkingen worden ingezameld en verwerkt;
15 miljoen ton aardappelen worden geïnspecteerd, gesorteerd en geschild met een hoger rendement dan andere oplossingen;
715.000 ton schroot wordt ingezameld en verwerkt.
Daarmee draagt Tomra bij aan de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties (SDG’s) 8, 9, 11, 12 en 14.

Deze belegging illustreert dat financieel rendement en sociaal rendement hand in hand kunnen gaan. Sinds de opname van Tomra in de portefeuille (November 2015) is de aandelenkoers meer dan verdubbeld.

i Polyethylene terephthalate, het type plastic dat het meest wordt gebruikt voor plastic flessen en andere voedselverpakkingen.
ii Ellen MacArthur Foundation, The New Plastics Economy, p.26.
iii In Nederland vallen alleen onder de statiegeldregeling: PET-flessen groter dan 0,75 liter en hervulbare glazen bierflesjes van 0,25 tot 0,5liter. Eerder dit jaar werd door de overheid besloten
om vanaf 2021 statiegeld op kleine plastic flessen in te voeren, tenzij de verpakkingsindustrie er voor die tijd in slaagt de hoeveelheid plastic flesjes in het zwerfafval met 70 tot 90 procent
te verminderen. Ook moet dan 90 procent van deze flessen worden hergebruikt. Uit studies blijkt in Nederland jaarlijks zo’n 600 miljoen (grote) PET-flessen worden ingezameld via
emballage-automaten. Als kleine plastic flessen ook zouden worden ingezameld dan komen er jaarlijks zo’n 760 tot 900 miljoen flesjes bij. Als naast kleine plastic flesjes ook blikjes onder
het statiegeldsysteem zouden gaan vallen dan komen er jaarlijks zo’n 1500 tot 1800 miljoen blikjes bij (schatting studie CE Delft, Aug. 2017). In dat laatste geval zou het aantal emballage-
automaten van 4200 ongeveer verdubbeld moeten worden.
iv Ellen MacArthur Foundation, The New Plastics Economy, p.28.
v Op dit moment lopen er studies naar mogelijkheden om statiegeld op drankverpakkingen in te voeren in o.a. de volgende markten: Schotland, Engeland, Quebec, Spanje, Australie